Tussen einde en begin #45: Huang Yong Ping

Ingeklemd tussen snelwegen en voormalige plattelandsgemeentes en op een stief kwartiertje fietsen van de oude Haagse gemeentegrens ligt Ypenburg, een Vinex-wijk in optima forma. De architectuur en planologie is er gericht op uiterste geborgenheid van de inwoners, die er in aangename regelmaat, met auto’s voor de deur, wonen te midden van een overzichtelijk stratenplan, niet te hoge bouw, geknipte gazons en aangeharkte plantsoenen die zich spiegelen in rechte singels, waarlangs riet en beschoeiing in ordelijkheid hun plaats weten. De wijk heeft praktische uitvalswegen naar werk en vakantie en er blijft de bewoners dan ook weinig anders over dan de hond uit te laten, een stukje te joggen of andere dwangmatige vrijetijdsbestedingen uit te oefenen. De eeuwige vrede lijkt zich over Ypenburg uitgestort te hebben. Dat wordt vooral duidelijk aan de zuidpunt van de Rijswijkse Landingslaan die, aan de rand van de wijk, vlak naast het gezoem van economisch verkeer, uitmondt in een grasveld met wat bomen, enige klimrekken en een skateboardterrein. Er is uitzicht op een kaarsrechte singel – waar zich ooit een vliegtuiglandingsbaan bevond – die reikt tot in de verte onder een ruime hemel waarin de overdrijvende wolkenmassa’s niets dan eindeloze onveranderlijkheid lijken uit te drukken. Links van de singel staat “CONTOUR” in beton gegoten en rechts “BETOVERING”. Het is duidelijk dat hier sprake is van een magische plek, anders zouden die woorden daar niet zo definitief staan in betonnen balustraden. Toch is die magie blijkbaar alledaags geworden, want voorbijgangers lopen er achteloos voorbij, jongeren ontmoeten elkaar op het skateboardterrein en anderen liggen te appen tegen de klim- en kruiptoestellen ernaast. Niets kan deze constellatie veranderen, zo lijkt het. Het oneindige geluk is na vele eeuwen strijd en afzien dan eindelijk bereikt in dit gebied. De contour is die van de planoloog en de betovering kan tegen marktconforme prijzen gekocht worden bij megamarkten en postorderbedrijven. Het geluk heeft hier zijn definitieve keurslijf gevonden, zou je denken.

Maar toen verschenen er, in het begin van deze herfst, plotseling drie reusachtige paddenstoelen ter plekke. (1) Niet dat ze er opeens spontaan groeiden, ze werden met zwaar materieel zorgvuldig geplaatst. Uiteindelijk kregen zij helikopterwieken op de hoeden. Zo staan zij daar nu in dat Vinex-paradijs, alsof zij verder in het najaar, als de stormen elkaar afwisselen, zomaar de wieken kunnen nemen om de al vertrokken vogels na te reizen. Eindelijk lijkt de betovering dan toch plaats te vinden, maar die betovering kent grenzen, want de paddenstoelen zullen niet opstijgen, al worden hen de ergste toverspreuken toegedacht. Ook is er nu een contour die opvalt, naast die van de in het gelid aangeplante bomen die alleen maar meebuigen zoals de wind het hen voorschrijft. De paddenstoelen – natuurlijk, ze zijn niet echt – hebben ieder een andere vorm, zoals zij in het echt ook hebben. Het gaat om de lingzhi- of reishizwam (lakzwammen; Ganoderma spec.) uit zuidoost Azië. De lingzhi is in China al zo’n tweeduizend jaar bekend als een medicinaal gewas, waarvan bovendien beweerd wordt dat het een eeuwig leven bevordert. De zwam groeit in het wild onder aan de stam van loofbomen die jaarlijks hun blad verliezen, maar is zeldzaam. Sinds de jaren zeventig wordt hij veelvuldig gekweekt op hout en zaagsel, vanwege zijn vermeende medicinale waarde. Zoals ook in Ypenburg goed te zien is, heeft de hoed van de zwam de vorm van een waaier die zich bovenaan de steel uitspreidt. De lingzhi-zwam verkleurt naarmate hij ouder wordt.

Bedenker van de drie paddenstoelsculpturen met helikopterwieken is de Chinese kunstenaar Huang Yong Ping (1954-2019). Huang kreeg in Europa bekendheid door zijn deelname aan de memorabele expositie in Parijs, Les magiciens de la terre (De magiërs van de Aarde), in 1989. Deze grote, veelgeëerde en veelgekritiseerde tentoonstelling trachtte het eurocentrisme in de kunstbeschouwing te doorbreken door verschillende vormen van kunst uit allerlei delen van de wereld te tonen. Huang besloot in Frankrijk te blijven, daar in datzelfde jaar verwachtingen van democratisering door het Chinese bewind definitief en gewelddadig de kop ingedrukt werden op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking. Een dergelijke beslissing om niet terug te keren naar het eigen land omdat zulks om maatschappelijke en politieke redenen plotseling onmogelijk is geworden, wordt door niemand lichtvaardig genomen, want ze heeft de consequentie dat een deel van de herinnering, de cultuur, een deel van de eigen waardigheid, kortweg een deel van het zelf achtergelaten wordt. Voor velen betekent het op zijn minst een dramatische knik in het leven. Voor Huang betekende het een verandering in zijn werk. Vóór zijn vertrek naar Frankrijk was hij in China een van de meest beruchte avant-gardekunstenaars als medeoprichter van Xiamen Dada, waarbij hij geïnspireerd werd door werk en ideeën van mensen als Joseph Beuys en Marcel Duchamp. Veel van zijn werk was gebaseerd op performance en na afloop was er dan weinig materieel meer over om te tonen. Een van zijn bekendste werken was The History of Chinese Art and A Concise History of Modern Painting Washed in a Washing Machine for Two Minutes (De geschiedenis van de Chinese kunst en Een beknopte geschiedenis van de moderne schilderkunst twee minueten gewassen in een wasmachine), waarin hij een Chinees en een Brits kunstgeschiedenisboek twee minuten in de wasautomaat liet draaien. Uiteraard bleef er van de tekstuele inhoud van de boeken weinig over. Verandering, versmelting, eindigheid en oneindigheid kwamen bij elkaar in die simpele handeling, maar ook een weerzin tegen de cultus van het scheppende individuele genie en van de persoonlijke expressie.

In Frankrijk werd zijn werk tastbaarder, materiëler en meer uitdrukkelijk georiënteerd op boeddhisme en taoïsme. Hem werd verweten een buiging te maken voor het westerse materialisme en de behoefte aan exotische zaken – het was in die tijd nog niet gebruikelijk om van vluchtelingen te eisen dat zij zich stante pede overgeven aan volledige assimilatie van “onze waarden” –. Die critici vergaten dat mensen als Beuys en Duchamp en zeker John Cage, in wiens ideeën Huang ook geïnteresseerd was, zelf juist beïnvloed waren door oosterse filosofieën. De behoefte aan het behoud van het eigene is ook overigens niet vreemd bij een balling. Het kan leiden tot een afkeer van het nieuwe, maar het kan ook fungeren als een voorwaarde om het nieuwe juist te kunnen absorberen.

Dat laatste zal bij Huang bewust of onbewust een rol hebben gespeeld. Je kunt het hem helaas niet meer vragen, want hij overleed vorig jaar op 20 oktober, juist tijdens het maakproces van Ling Zhi Helicopters, het werk dat nu zo raadselachtig staat, daar aan het uiteinde van de voormalige landingsbaan van Ypenburg. Als in The Concise History.. voegt Ling Zhi Helicopters een aantal tegenstellingen aaneen. Dat brengt het werk enerzijds tot een soort harmonie met zichzelf en de omgeving, maar tegelijk behoudt het ook zijn intrigerende vreemdheid. Het brengt natuurlijke vormen in het landschap, maar dan wel natuurlijke vormen die enorm zijn opgeblazen. Hoe bedrieglijk echt de paddenstoelen van een afstand ook lijken, uiteindelijk blijken ze een koperen en messing ommanteling te hebben die hen glans en kleur geeft. In het echt kunnen de zwammen ongeveer een jaar oud worden, en zij veranderen tijdens hun bestaan van kleur, ze worden donkerder, maar blijven wel glanzen. Een zelfde proces speelt zich af in Ling Zhi Helicopters; ook daar verandert de ommanteling door weer en wind van kleur. Het grasveld waarop zij staan, helt vanaf het water enigszins omhoog, wat de zwammen de gelegenheid geeft met hun hoeden in de richting van de voormalige landingsbaan te buigen, als een vingerwijzing naar wat daar ooit was en naar wat daar nu is, die wijk van planologische vrede, alsof de grillige natuurlijke vormen het rechtlijnige postmoderne woongenot zowel doorbreken als bevestigen. De helikopterwieken – die, als er voldoende wind staat, ook draaien – verhogen de vreemdheid van de vormen. De gegroeide vormen worden gecombineerd met de vormen van moderne technologie. De idee dat de zwammen van ver zijn komen aanvliegen, of dat zij juist op een ongezien moment weer kunnen opstijgen, wordt daarmee in de hand gewerkt en geeft een soort legitimatie aan het schijnbaar onverenigbare van zwammen en helikopterwieken, van vastzitten aan een steel en vliegen. Daarnaast verwijst de idee van het vliegen natuurlijk ook naar het voormalige vliegveld; een herinnering die Huang zelf niet gehad kan hebben, maar waaraan de benamingen in de wijk en de indeling ervan nog wel herinneren. De zwammen die een lang leven zouden bevorderen hebben zelf niet zo’n lang bestaan, maar de Ling Zhi Helicopters kunnen voorlopig tegen een stootje en zijn erop gemaakt te blijven, hoewel hun wieken anders doen vermoeden. Voor de kijkers en de omwonenden is Ling Zhi Helicopters niet alleen een herinnering aan het voormalige vliegveld en de landingsbaan, maar ook aan de veelvormigheid van de natuur, de kracht van het leven, de wendbaarheid van de geest, van verandering en van dromen van onsterfelijkheid. Zowel iets heel bijzonders als iets passends bij deze wijk van de hemelse vrede.

Nu je toch tot hier gekomen bent: blijf op de hoogte en neem een abonnement (zie rechtsboven op deze pagina)

(Klik op de plaatjes voor een vergroting)

(Alle links openen in een nieuw tabblad)

Bertus Pieters

(1) Huang Yong Ping (1954-2019), Ling Zhi Helicopters (voltooid en geplaatst 2020), kunstschuim, koper, messing, 5,5 m., 6,8 m. en 6,3 m. hoog, wieken 10 m. lang. De beelden zijn praktisch vervaardigd door Anything Is Possible in nauwe samenwerking met de kunstenaar. De keuze voor en productie van de werken is begeleid door Stroom Den Haag.

Zie voor meer plaatjes: https://villanextdoor2.wordpress.com/2020/10/28/art-in-corona-times-41-huang-yong-ping-ling-zhi-helicopters-the-hague/

Zie ook:  https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/30/drie-paddenstoelen-landen-op-ypenburg-a4014198

http://www.denhaagcentraal.net/nieuws/paddenstoelen-dalen-neer-op-de-landingslaan/

https://www.stroom.nl/nl/kor/project.php?pr_id=8934728

Klik hier voor meer afleveringen in de serie Tussen einde en begin.

VILLA LA REPUBBLICA IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR MOGELIJKE RECLAME OP DEZE PAGINA!!