Het jaar van…… Graduation Show 2023, Koninklijke Academie (KABK), Den Haag
2023 kan, wat de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag (KABK) betreft, op verschillende manieren de geschiedenis in gaan. Dat kan op een zeer negatieve manier, maar, kijkend naar de eindexamenresultaten zijn er gelukkig ook zaken van meer esthetische aard die opvallen.
Zo zou je dit jaar het jaar van de verduisterde ruimtes kunnen noemen, want een opvallend aantal kunstenaars heeft ervoor gekozen werken te presenteren in het donker. De aula van het gebouw aan de Prinsessegracht is zelfs verduisterd voor werk van meerdere kunstenaars van de fotografische afdeling. Willen de kunstenaars licht brengen in de duisternis? Of eisen ze concentratie en inlevingsvermogen van de bezoeker op de speciale zaak die zij willen presenteren? Je zou het ook het jaar van het geluid kunnen noemen. Door meerdere kunstenaars worden geluid, muziek en voice-overs gebruikt. Is het om in een samenleving waaruit stilte en reflectie verdreven zijn, geluid of een voice-over die leegte te laten opvullen? Of is het om klanken zichtbaar te maken? Daaronder is ook een aantal kunstenaars dat aandacht opeist door je een koptelefoon op te laten zetten bij hun werk. Het gebruik van een koptelefoon is natuurlijk ook heel praktisch om een kakofonie van gewenste en ongewenste geluiden te voorkomen. Je zou het ook het jaar van de technologie kunnen noemen, hoewel die natuurlijk eerder in Den Haag ook al redelijk sterk vertegenwoordigd was. Ook is er relatief veel werk dat gaat over de toekomst van de natuurlijke omgeving en de mens zelf daarbinnen.
Het maakt het er voor de kijker allemaal niet makkelijker op om het werk van meer dan tweehonderd examenkandidaten te bekijken. Dat houdt op zich al in dat, wanneer je alle presentaties wil zien, je minder dan twee en een halve minuut hebt per kunstenaar, wanneer je een bezoek van acht uur rekent. Dat stelt je als kunstenaar voor lastige keuzes. Wat moet je doen om je werk te presenteren en voldoende op te vallen? De kunstenaars die menen dat hun werk voldoende voor zichzelf spreekt en verder weinig extra’s nodig heeft, en zich daarmee gedecideerd een plek toekennen in het geheel, overtuigen in het algemeen het beste; of dat nu gaat om een hyperindividuele presentatie of om een groepspresentatie.
Zo overtuigt het schilderwerk van Daniel Cabrillos Jacobsen volledig binnen het geheel van een groepstentoonstelling met collega’s in één ruimte. Het scheelt daarbij dat hij de enige is in die ruimte die schilderijen toont. Cabrillos heeft een fijn gevoel voor kleuren en speciaal voor het timbre van die kleuren. Daarnaast is hij in staat monumentale composities te maken naast kleiner werk. Hij heeft gevoel voor de grootte van zijn werk. Zijn techniek mag traditioneel lijken – verschillende twintigste-eeuwse ismen vind je erin terug -, zijn thematiek is volstrekt eigen en zijn werken zijn fijn van sfeer.
Het extravagante werk van Jose Marie Sta. Iglesia gebaseerd op het snijvlak van kunst en kitsch, spiritualiteit en materialisme, het briljante en het bombastische, floreert prima binnen een groepstentoonstelling in één lokaal en krijgt daar voldoende tegenspel.
Anderzijds heeft Hee Sub Han een lokaaltje met vloerbedekking – normaal een administratiekantoortje – voor zichzelf om er zijn eenvoudige permanente performance uit te voeren te midden van de objecten en zaken die het geheel compleet maken. In tegenstelling tot de werken van Santa Iglesia glanzen zijn objecten niet zomaar van zichzelf, noch zijn ze feestelijk gekleurd. Hij zit er als een Boeddha vlijtig te poetsen aan bijvoorbeeld een hard broodje om het te laten glanzen, om ook het onooglijke op te laten vallen voor de onderzoekende kijker. Hee Sub Han valt in het geheel van al zijn jaargenoten daardoor misschien niet meteen op, maar overtuigt wel.
Het werk van Annabel van Tilborg heeft ook terecht zijn eigen ruimte nodig. Ook bij haar is er sprake van glans, maar dan blijkbaar glans als niet meer dan een vluchtige herinnering die hier en daar opduikt in de leegte. Er zit een vreemde melancholie in haar installatie.
Ook het werk van Silke Riis wordt getoond in een eigen ruimte. Dat is ook nodig, want er moet af en toe met vocht gesproeid worden om het juiste vochtige regenklimaat te creëren waarin haar werken staan. Het zijn verbeeldingen van plantaardige levensvormen die alleen kunnen gedijen in een sterk opgewarmd klimaat, zoals we dat binnen een niet al te lange termijn kunnen verwachten.
Flóra Lazin doet eveneens een gooi naar de toekomst. In haar toekomst zijn het de mensen zelf die zich biologisch aanpassen aan de sterk veranderende omstandigheden. Zij zullen een manier vinden om zelf in hun lichaam fotosynthese te regelen. Het is fraai utopisch werk in een ruimte die sowieso geen glamour en glitter verdraagt. Het enige extraatje dat zij toevoegt is een voice-over en die is bij haar werk eigenlijk overbodig. Ze is een van de kunstenaars die geluid verwerkt heeft in de presentatie.
Vreemd genoeg laat Xiaoyu Wen in haar muzikale werk dan weer geen zuchtje geluid horen. Het hangt er als een exotisch textiel harp-orgel met een belofte van resonantie, tussen de modeontwerpen van haar collega’s.
Ook het geluidwerk van Christian Schwarz is gepresenteerd in een ruimte met werk van collega’s. Het gaat om de redelijk prestigieuze expositieruimte bij de entree aan de Prinsessegracht waar vooral monumentale werken getoond kunnen worden. Schwarz’ werk is daar een van de relatief kleinere werken. Een intrigerend paneel met wisselende frequenties is verbonden aan koptelefoons waardoor wisselende geluiden zijn te horen, veroorzaakt door telefoons van bezoekers in de nabijheid van het paneel. Het geluidswerk dat zo ontstaat is volkomen willekeurig, maar ook vreemd aantrekkelijk. Het geheel is een subversie van apparatuur die ontworpen is voor politie, veiligheidsdiensten en overheden, niet alleen om criminaliteit te volgen, maar ook gewoon om de maatschappij te controleren. Schwarz buigt het om naar iets esthetisch.
Subversie heeft sinds de twintigste eeuw natuurlijk altijd een belangrijke rol gespeeld in de kunst en er zijn – gelukkig – meer voorbeelden van te vinden in dit veelkoppig en veelstemmig festival. Naast Schwarz tracht ook Yotam Sion iets van de hedendaagse technologie onderuit te halen, in zijn geval de zogenaamde permanentheid van digitale zaken. Digitale zaken – afbeeldingen, informatie etc. – worden in het algemeen geacht (betrekkelijk) permanent te zijn, in die zin dat ze niet onderhevig zijn aan natuurlijke afbraakprocessen zoals materiële zaken. Maar wat nu als ook die natuurlijke invloed wordt ingebouwd in het digitale systeem? Aan de hand van digitaal gevormd aardewerk, zie je hoe de vormen zichzelf afbreken en perverteren. Een aantal geprinte voorbeelden staat erbij. Het werk van Sion is te zien in een doorgaande ruimte en dat is een risico als het om aandachttrekken gaat, maar dat hoort blijkbaar bij de presentatie van industrieel design. Dat mag blijkbaar niet het aura van een artistieke presentatie hebben.
Een andere manier van subversie is natuurlijk als je onder de academie gaat graven, gewoon, letterlijk. Robin Phoenix Whitehouse deed dat niet voor niets. Hij was op zoek naar een weggemoffeld verleden van de KABK. Nee, het gaat niet over eventuele connecties van de KABK met slavernij of kolonialisme. Het is minder opzienbarend en ligt ook dichterbij. In de jaren zestig van de vorige eeuw vond men dat docenten niet meer in de verleiding gebracht mochten worden om les te geven naar aanleiding of met behulp van een collectie gipsen kopieën van klassieke beelden die de KABK bezat. Moderne en modernistische tijden waren aangebroken en klassieke opleidingsmethoden werden als ouderwets, oncreatief en repressief ervaren. Enige beelden werden overgedaan aan het Allard Pierson Museum (en naar verluidt aan het Bonnefanten) een zeer gering aantal werd behouden en de rest werd aan diggelen geslagen. Die diggelen bleken nog ergens onder de KABK te liggen en Whitehouse heeft ze, aanvankelijk heimelijk, opgegraven. De brokstukken liggen en hangen nu te pronken bij een aantal bruiklenen van het Allard Pierson in de grote expositiezaal aan de Prinsessegracht. Met dat verleden kan de KABK zich in ieder geval weer verzoenen.
Je zou het ook als subversief kunnen beschouwen dat je als fotograaf vooral met objecten afstudeert, zoals Scott van Kampen Wieling doet. Ja, er komt ook fotografie te pas aan zijn werk, maar het gaat in de eerste plaats om het hout, het glas, het papier en het licht. De fotografie gaat bij hem op in de realiteit. Het is of hij zijn camera voor wil zijn in wat er te fotograferen valt, en vervolgens gaat hij dusdanig aan de slag met het materiaal dat er amper meer gefotografeerd hoeft te worden.
Het valt dit jaar op dat er relatief weinig kunstenaars van de fotografieafdeling zijn die gewoon foto’s aan de muur hangen en/of een fraai fotoboek presenteren. Het hoe en waarom daarvan komt niet echt voor het voetlicht, algemeen noch individueel. Het doet denken aan de tendens van enige jaren geleden in de KABK dat schilderkunst per se in de vorm van een installatie getoond moest worden. De presentaties van Sean Charlton White en Angelus Schnabl wijken daarvan af in dat ze ieder nadrukkelijk een bijzondere fotoserie tonen. Charlton toont een soms hilarische serie van veelal bewerkte foto’s, getiteld Welkom in Nederland. Ons land wordt er geportretteerd als het ultieme neoliberale paradijs, het ultieme anthropocene land. De serie wordt simpel gepresenteerd rond een tafel met een flinke hoeveelheid absurde hollandalia. Ongetwijfeld is dit een hit bij Nederlandse bezoekers – afgezien van ultranationalisten – die zich graag vergapen aan de blik van een buitenlander op hun geplaveide moeras (Villa La Repubblica niet uitgezonderd).
Schnabls werk is van geheel andere aard en probeert juist boven plaats en tijd uit te stijgen. Hij bouwt een verhaal op door combinaties van zwart-wit- en kleurenfoto’s, en kleine aluminium objecten. Vooral de combinaties maken het verhaal sprookjesachtig. Het verhaal is niet interpreteerbaar maar bestaat uit een aantal beelden, ogenschijnlijk zonder enig verband en zonder een hoofdrol. Het begin of eind van het verhaal is afhankelijk van welke kant je de fotoserie bekijkt, van links naar rechts of vice versa. Daarmee leent het werk zich uitstekend voor één muur, waarlangs je het werk in het voorbijgaan kunt bekijken.
Niet alle combinaties van kunstenaars zijn goed gekozen. Het is of Tommie Bangma, Lukas Dovydénas en Romana Klementisová elkaar binnen één ruimte de rug toekeren. Hun presentaties gunnen elkaar de eerste plaats niet, mede omdat de werken ieder op eigen wijze behoorlijk krachtig zijn. Bangma heeft kleine, fijnzinnig uitgewerkte, mythologische voorstellingen steeds vervat in een vaak veel grotere zwarte omlijsting, die als het ware vorm geeft aan de gedachte in de mythologieën. Dovydénas nodigt je uit deel te nemen aan een archeologisch museum van de toekomst, terwijl Klementisová de tijd langzaam laat versmelten.
Echt spectaculaire presentaties zijn er dit jaar niet in de KABK. Dat is op zich geen gemis. Wel is er intrigerend werk te zien, waarvan te hopen is dat er een vervolg op komt. Sommige presentaties waren wat aan de povere kant. De meeste schilderkunstige presentaties doen verlangen naar wat meer ontwikkeling, zowel technisch als inhoudelijk, en dat geldt ook voor een aantal fotografische presentaties. Niet dat ze het niet kunnen of willen, het is meer een kwestie van schijnbaar een gebrek aan concentratie en daaruit volgend nét geen volgende stap. Misschien is het voor hen juist van belang die volgende stap buiten de KABK te zetten.
Nu je toch tot hier gekomen bent: blijf op de hoogte en neem een abonnement (zie rechtsboven op deze pagina)
(Klik op de plaatjes voor een vergroting)
(Alle links openen in een nieuw tabblad)
Bertus Pieters
Zie voor meer plaatjes: https://villanextdoor3.wordpress.com/2023/07/04/graduation-show-2023-royal-academy-of-art-kabk-the-hague
Zie ook: http://www.lost-painters.nl/eindexamen-expositie-kabk-den-haag-2023
https://jegensentevens.nl/2023/07/studenten-pakken-de-eigen-draad-weer-op-in-kabk-graduation-show
https://www.metropolism.com/nl/reviews/50039_graduation_shows_2023_kabk
https://chmkoome.wordpress.com/2023/07/04/eindexamens-kabk/
https://kunstblijfteenraadsel.nl/2023/07/08/eindexamenpresentaties-kabk-2023
VILLA LA REPUBBLICA IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR EVENTUELE ADVERTENTIES OP DEZE PAGINA!!
Villa La Repubblica 