Over de waarheid. Birgit Verwer: Blessed beyond measure bij Livingstone Gallery, Den Haag

“Hiertoe ben Ik geboren en hiertoe ben Ik in de wereld gekomen, opdat Ik der waarheid getuigenis geven zou. Een iegelijk, die uit de waarheid is, hoort Mijn stem.”

Pilatus zeide tot Hem: “Wat is waarheid?”

 Johannes 18:37-38

In de huidige tentoonstelling Blessed beyond measure bij Livingstone Gallery in Den Haag toont Birgit Verwer zowel een bouwwerk als meerdere objecten die met hoop, aspiraties en angsten te maken hebben. Meest prominent aanwezig en pièce de résistance is een privékapel. Die kapel is wat minder zwaar dan de gebruikelijke, er zijn namelijk geen bouwstenen maar herenonderbroeken voor de muurvlakken gebruikt. Binnen kom je geen Christus aan het kruis of moeder Maria met kind tegen, maar een bidstoel en een spiegel. De bezoeker kan dus niet bidden tot enige geïnstitutionaliseerde heiligheid, maar alleen tot het eigen evenbeeld. God schiep volgens de overlevering de mens naar zijn evenbeeld, dus, soit, daar moet iets voor te zeggen zijn. Niettemin is het kijken in een spiegel op een plek die gereserveerd lijkt voor iets heiligs, een confronterende aangelegenheid. Ëén troost is er: wat je ziet, is een spiegelbeeld van jezelf; je kunt het zien als de waarheid, maar het is dus minstens de gespiegelde waarheid.

Daar kun je je des te meer bewust van raken wanneer je in de spiegel op de rugleuning van de bidstoel leest: BLESSED BEYOND MEASURE. Kijk je onder je op de rugleuning van de echte stoel dan zie je dezelfde spreuk in spiegelbeeld staan. Op die manier wordt het spiegelbeeld dan wellicht toch meer waarheid dan de realiteit vlak onder je neus. Aan weerszijden van de spiegel schijnt elektrisch licht, om de heiligheid van het aangezicht te benadrukken of om het eigen spiegelbeeld als koopwaar aan te prijzen.

Verder is de hele kapel, zoals gezegd, omhangen met herenonderbroeken en dat maakt het geheel nog ongemakkelijker, immers, welke bescherming biedt de herenonderbroek? En wat moet je met al die gulpen om je heen? Na de mens geschapen te hebben naar zijn eigen gelijkenis, zou God, volgens de eerder genoemde overlevering, de vrouw uit een rib van de man geschapen hebben. Dat lijkt een gelegenheidspassage, want er zijn ook andere overleveringen. In ieder geval is het een waarheid die de westerse mens na vele eeuwen tot op de dag van vandaag achtervolgt. Het kan dus uitmaken of je als man of als vrouw de kapel binnentreedt. Maar in beide gevallen is één ding duidelijk: de bescherming die de onderbroeken bieden is dubieus, ze zijn in alle opzichten slap en leeg. Hun uitgezakte mannelijkheid is bovendien nogal navrant. Je bent er door omgeven wanneer je om je heen kijkt en ook wanneer je in de spiegel kijkt en een omgeving van zoveel uitgezakte mannelijkheid maakt het eigen beeld in de spiegel, omgeven door de adverterende verlichting, tot een onzeker avontuur. Van het drietal hoop, aspiratie en angst blijft misschien toch vooral de laatste over, zij het met humor gebracht. Blessed beyond measure, je moet het maar geloven.

Geloven en waarheid in combinatie met hoop, aspiratie en angst, dat zijn rode draden in het werk van Verwer. Om die aspecten beeldend te maken, gebruikt ze de katholieke kerk, het eeuwenoude machtsinstituut en de beloftes van de markt. Waarheid is door de kerk als realiteit gepresenteerd. Waarheid is er, om in geloofd te worden, want waarheid wordt door mensen gemaakt. Waarheid is er om de realiteit naar onze ambities te manipuleren. Waarheid is er om de realiteit te vervangen. De beeldende kunst is natuurlijk ook juist de kunstvorm om de realiteit met waarheid te manipuleren. Menig kunstenaar houdt zich ermee bezig en Verwer doet dat hier in het bijzonder. Ze doet dat in principe recht in het gezicht. Haar assemblages hebben een humoristische uitstraling die direct uitnodigt en je de indruk geven zich meteen in hun betekenis aan je te openbaren.

Zo pakt ze in deze tentoonstelling flink uit met spiegels. Naast de spiegel in de kapel zijn dat vooral spiegels in openstaande koffers, kistjes en kastjes. Ze bevatten bovendien allemaal een spreuk die alleen goed te lezen is in de spiegels, als in Blessed beyond measure.

Ze hebben het karakter van reisaltaren, draagbare altaren die derhalve op reis meegenomen kunnen worden, zodat momenten van geloof, waarheid, hoop, aspiratie en angst ver van huis maar toch vertrouwd beleefd en beleden kunnen worden. Reisaltaren kunnen alle mogelijke vormen en maten hebben. De chicste exemplaren werden gemaakt met hout- of ivoorsnijwerk of belegd met bladgoud en je kunt je afvragen of die nu echt mee op reis werden genomen.

Maar bij Verwer hoeft er geen goud of ivoor meer aan te pas te komen. We leven in tijden van recycling, zaken hebben al een betekenis bij gebruik. Koffers, kisten en kasten zijn er om opengemaakt te worden en wie weet, kom je er een geheim tegen dat het waard is te weten. Je kunt het deksel natuurlijk openen en alleen in de spiegel kijken om te zien welke tekst er te lezen is, maar kijk je verder dan word je wederom met jezelf geconfronteerd in spiegelbeeld. Op die manier worden de teksten met hun verschillende entourages persoonlijk tot je gericht.

Het idee is uiterst eenvoudig dus er zijn veel variaties mogelijk. Dat maakt dat je als kunstenaar kritisch moet zijn in welke combinaties je maakt om jezelf en je kijkers niet te overvoeren. Er moet een balans zijn tussen tekst, letters en object. Met een simpele grap kom je als kunstenaar niet weg. Daarnaast maken de teksten de werken erg talig.

Wat dat betreft is This is only an impression of a misleading reality een sleutelwerk. In een dergelijke tekst komen waarheid en realiteit bij elkaar en worden door elkaar gehaald. En zulks in een formeel lettertype in een kleine reiskoffer.

In andere werken in de serie vallen de zaken gevoelsmatig, qua tekst, kleur en lettertype prachtig op hun plaats en geven samen een nieuw karakter aan het object, zoals in Today is your lucky day. In feite kan een dergelijk immer jeugdig, rood reiskoffertje met decente ruitjesbekleding niets anders bevatten dan een dergelijke vrolijke maar vergankelijke uitspraak.

En een eerstehulpkistje dat zijn inhoud prijsgeeft, pront op een statig sierlijke, houten console kan niets anders bieden dan It’s all in your head.

Verwer toont zich in deze betrekkelijk eenvoudige werken op haar best.

Naast deze spiegelzaken laat zij nog een klein aantal andere werken zien die de thematiek completeren. Zaken die stuk voor stuk met de waarheid van doen hebben. Maar, wat is waarheid?

Bertus Pieters

Zie ook: http://blikvangen.nl/2013/11/blessed-beyond-measure/