Op naar de jungle van het kunstenaarsbestaan! Graduation Show 2021, Koninklijke Academie (KABK), Den Haag
De Haagse Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) heeft een turbulent schooljaar achter de rug, ondanks, of misschien zelfs gestimuleerd door de Coronacrisis. Door een artikel in de NRC over een van haar alumni, raakte het instituut compleet in het ongerede. Koppen rolden en binnen een jaar zijn twee directeuren versleten. De school lijkt politiek-organisatorisch terug bij af. Het probleem hangt nauw samen met de vraag hoe een onderwijsinstituut voor kunstonderwijs zich vandaag de dag wil definiëren, en hoe de Haagse Academie zich daarin wil onderscheiden. Je kunt neutraal stellen dat een hoge school voor de beeldende kunsten gewoon goede kunstenaars moet afleveren, maar dat getuigt van een misplaatst soort zakelijkheid die ervan uitgaat dat de waarden die de kunsten vertegenwoordigen een soort eeuwige waarden zijn. Een soort esthetische bakens die door de decennia dezelfde blijven, en waar je voor je zekerheid steeds weer op kunt terugvallen. Niets is natuurlijk minder waar, zeker waar het de kunst betreft. De kunst heeft al grote moeite zichzelf te definiëren binnen een samenleving die alles tot beperkende begrippen wil reduceren en die begrippen in een hiërarchie van commercieel nut plaatst, waarbij commercieel nut gelijk is gesteld aan algemeen nut. De kunst past zich daar graag bij aan – want ze is kameleontisch – al is het in haar nadeel. Wat dat betreft is de kunst niets menselijks vreemd. Daar staat tegenover dat kunstenaars in het algemeen vrijere mensen kunnen zijn, zelfs binnen een samenleving die zichzelf vrij acht, en daarmee de samenleving ook kunnen laten zien wat vrijheid inhoudt en waar haar beperkingen liggen, zonder dat dat overigens hun uitdrukkelijke opdracht is. Naast dat kunst gewoon een vak is, is het ook een levensinstelling. Die levensinstelling heeft met persoonlijke ontwikkeling te maken en daar kan een onderwijsinstituut begeleiding in geven, naast dat er de nodige technische vaardigheden aangeleerd moeten worden. Uiteindelijk, wie zijn/haar instrumentarium niet beheerst, kan ook geen levensinstelling beheersen. Het is die levensinstelling die allereerst verdedigd moet worden, zeker door een kunstonderwijsinstituut. Roem en succes, en prestige binnen de eigen kringen zijn slechts nevenproducten, producten die de samenleving weliswaar eist als bewijs van nut, maar niettemin gewoon producten. Producten bovendien die uiteindelijk niets van doen hebben met het maken van kunst van enige betekenis en de confrontatie met kunst. Het is wat dat betreft te hopen dat de Haagse Academie vaart zet achter haar hervormingen, want de samenleving borrelt en verandert ook, zeker wanneer de incidenten en gebeurtenissen elkaar snel opvolgen. Onder die onzekere omstandigheden zullen de nieuwbakken kunstenaars een flinke boost mee moeten krijgen van hun school om op terug te kunnen vallen.
Is daar nu allemaal iets van te merken in de eindexamententoonstelling van de Haagse Academie? Daarover valt weinig of niets met zekerheid te zeggen. Voor alle kunsthogescholen geldt (zoals sowieso voor iedere school in het algemeen) dat de coronacrisis een factor van belang is geweest. De KABK heeft nogal wat internationale studenten, maar het is onduidelijk in hoeverre de reisrestricties tot bijzondere wendingen in hun artistieke ontwikkeling hebben geleid. Verder is er ook weinig te merken van een opvallend uitdagende sfeer onder de studenten ten aanzien van de turbulente ontwikkelingen in de Haagse Academie waarin ze zijn terecht gekomen. Of het moest de indrukwekkende muur met vrouwenportretten van Sophia Maria Favela (1997) zijn. We are a chorus of voices that will not be silenced (We zijn een koor van stemmen dat niet tot zwijgen zal worden gebracht) staat er strijdbaar bij. Zoals de vrouwen geportretteerd zijn, is dat geen oproep maar een feit.
Wel is er veel verschil in kwaliteit te bemerken. Het peil is door de bank genomen bepaald niet slecht. Wat dat betreft blijft de KABK een behoorlijke degelijkheid uitstralen. Echter, het lijkt erop dat in dit jaar meer dan eerder de kwaliteitsverschillen groter lijken. Een aantal studenten heeft de lat bijzonder hoog weten te krijgen. Hoewel een keus natuurlijk altijd persoonlijk is, was die keus dit jaar dan ook niet heel moeilijk te maken, afgezien van het feit dat niet alles in een dergelijke omvangrijke momentopname met alle benodigde aandacht te bekijken is.
Dat er geen uitdagende sfeer hangt wil niet zeggen dat er geen sociale en politieke kritiek te bespeuren valt dit jaar. Integendeel, alle bekende kritische onderwerpen passeren de revue wel wanneer je door de lokalen loopt. Het wordt pas echt interessant wanneer die kritiek niet zozeer verpakt is door een kunstwerk als wel wanneer ze onderdeel van het kunstwerk wordt. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij Serene Hui en bij Guglielmo Bozzoli Parasacchi op totaal verschillende manieren. Hui’s presentatie What Kinds Of Times Are These, When To Talk About Trees Is Almost A Crime, 2021 (met een niet mis te verstane verwijzing naar Bertold Brecht) gaat over de status van Hongkong als product van kolonialisme, en vooral over een in China geboren, maar al sinds lang Zweedse dichter en uitgever, bekend van een kritische uitgeverij en boekhandel in Hongkong, die gevangen gehouden wordt door China. In gevangenschap heeft hij gedichten geschreven die de gevangenis uitgesmokkeld zijn en vertaald en uitgegeven in Zweden. De gedichten lijken op Zweedse nationalistische lyriek, maar tegelijk zijn zij een bittere kritiek op Zweden, dat zijn nek onvoldoende uitsteekt om de dichter vrij te krijgen daar het niet om een gevangen Zweed met een Zweedse naam en een Zweeds voorkomen gaat. Daarnaast reflecteert Hui op het vertalingsproces naar het Engels. Het resulteert in druk, blinddruk en lithografie. Lithografie is een bewerkelijke en – door de stenen – letterlijk een zware techniek. De presentatie is intiem en door de wisselwerking met de poëzie zelfs poëtisch te noemen. De kritiek lijkt indirect maar is door die poëtische presentatie in feite des te feller.
Bozzoli gaat de wereld te lijf met The Gullible Universe. Met zijn onzinnige oplossingen onderstreept hij des te meer de idiotie van hedendaagse problemen en de uitwassen van een samenleving waarin een kleine bovenlaag zich de meest kostbare en nutteloze buitenissigheden permitteert, geestdriftig gevolgd door een publiek dat zich overigens tevreden moet stellen met wat korstjes en slecht snoep. Hij maakt gebruik van de taal van kleurige gadgets, vreemde constructies, cartoons en stripverhalen. Met het grootst mogelijke plezier overlaadt hij de wereld met haar eigen kleurige consumptierommeltjes als een hedendaagse hofnar. Wat hij in feite doet is de ene droom vervangen door de andere en daarmee is hij eerder een surrealist dan een absurdist.
Een enigszins surrealistisch aanzien heeft ook You are the creator of their impression van Sienna Matijas die zich omringt met gezichten. De keramische maskers hebben geen ogen maar hebben verder de meest verschillende gezichtstrekken. Ze liggen op de vloer, hangen aan de wand, liggen in de vensterbank. Als een Ovidiaanse godin creëert Matijas een al maar groter wordende menigte die bij geboorte meteen gestraft wordt met blindheid, stomheid en inertie. Al die karakters mogen alleen maar aanwezig zijn.
Een van de meest fascinerende zaken in de ontwikkeling van kunst is het uitproberen en vinden van de eigen esthetiek, zoals dat bijvoorbeeld te zien is in de presentaties van Sina Dyks (1995), Ellen Yiu (1997), Catelijne Boele en Ryan Lim (1996). Zowel Lim als Boele hebben een voorkeur voor het gewone en voor onopgemerkte zaken. Bij Boele kunnen de dingen dusdanig opgerekt worden tot ze opvallend zijn. Bij Lin blijven de zaken in principe onopvallend, maar krijgen ze een plaats die ze als het ware in het geheugen grift. Beide laten de ruimte flink meespelen in hun presentaties. Boele heeft in haar installatie Maelstrom de vloer bekleed met een tapijt van linnen of jute met gips, verend en bobbelig, waarop haar eenvoudige en ruwe, maar ook lichtelijk bizarre objecten een zeer ruime plaats krijgen. Haar esthetiek wordt vooral zichtbaar in haar vrij kleine schilderijen, die als een soort alternatieve visies aan de wand hangen. Haar kleuren zijn grauwig, de aanduiding van vormen is snel, formeel en bijna terloops. Het komt er bij een dergelijke manier van schilderen op aan raak te zijn en een losse pols te hebben. Hoe nonchalant ze er verder ook uitzien, Boele weet wat ze doet en hoe ze het doet.
Zowel Boele als Lim laten de monumentaliteit aan de ruimte over, maar Lim is lyrischer in zijn presentatie At the end of it all. Hij maakt gebruik van beeld, woord en licht en nadrukkelijk ook van de ruimte. In een boekje worden de beelden met poëzie gecombineerd. Lim weet het onooglijke nadrukkelijk aanwezig te laten zijn en in haar geheel heeft de installatie iets melancholieks. Lims esthetiek is er een van zowel ordening als ongrijpbaarheid.
Yiu heeft ook een voorkeur voor kleine, soms ook onooglijke zaken. Toch is de betekenis bij haar anders. In haar presentatie Take My Home Away krijgen de kleine objecten de gewijdheid van kleine relieken of zelfs amuletten, precieus en betekenisvol. De gewijdheid ontplooit zich als het ware in een ruimte waar met vier hangende kleden, een vloerkleed en een grote krans met eierdoppen een intieme ruimte wordt gecreëerd waar je alleen maar in kunt kijken, maar niet in kunt treden, als een klein thuis voor de geest. Blijkbaar vond Yiu het al te cru om de bezoeker zomaar via een deuropening pardoes langs haar installatie te laten lopen en ze heeft van de deuropening dan ook een gepaste poort gemaakt van textiel. Bij Yiu is de esthetiek gericht op het handwerk en de waardering voor het handwerk. Het maken is van net zo groot belang als het eindresultaat.
Dat laatste kan ook gezegd worden van de prachtige geweven tapijten van Dyks in haar presentatie Stimuli Wiring System. De werken kunnen van twee kanten bekeken worden. Voor een belangrijk deel zijn ze gemaakt van gerecycled kunststofgaren, en naast geweven zijn ze op plaatsen ook met veel toewijding met de hand bewerkt. Ieder tapijt heeft een eigen karakter, niet alleen door bepaalde karaktertrekken, maar vooral ook door de combinatie van kleuren, organische structuren en textuur. Er gebeurt veel in Dyks’ tapijten, maar ze zijn tegelijkertijd harmonisch en stralen rust uit. Wat de esthetiek van haar werk betreft, zou je kunnen stellen dat het weven zelf een heel persoonlijke taal is geworden die tegelijkertijd heel erg openstaat voor de beschouwer.
Een ander aspect van de esthetiek van Boele, Lim, Yiu en Dyks is dat ze ook in staat zijn er hun werk mee boven zichzelf uit te tillen. Dat kan alleen maar wanneer je voldoende je draai hebt gevonden in wat je als kunstenaar doet en maakt. In feite geldt dat ook voor de presentatie A Stable Environment van Joseph Palframan. Zijn manier van schilderen is onmiskenbaar (wat tijdens een eerdere presentatie al opviel). Hij kan hiermee in principe ieder onderwerp aan dat hem bezighoudt en er rijke beelden mee maken. Zijn presentatie kan meteen gelden als een kennismaking voor een wat groter publiek want hij stelt zich nadrukkelijk persoonlijk voor. Zijn relatie met de wereld, als student, als kunstenaar in verschillende tradities en zelfs zijn naam (palframan = palfrenier), zonder dat het een plichtmatige multiculturele oefening wordt. Hij laat drie schilderijen zien in een installatie met sterk geurend hooi. Voor wie ervan houdt of voor wie er mooie herinneringen aan heeft, is de omgeving met hooi een aantrekkelijke, rustgevende ruimte die je automatisch openstelt voor de schilderijen. Palframan zegt iets over de verschillende betekenissen in zijn werk, maar ondanks dat het om een heel persoonlijk relaas gaat, is er genoeg dat de nieuwsgierigheid van de bezoeker kan opwekken. De eigen ervaring van de kijker maakt het werk alleen maar rijker.
Je kunt bij kunstenaars als Palframan of als Bozzoli spreken van egocentrische kunst, zonder overigens negatieve connotaties. In hun werk is de kunstenaar zelf het middelpunt van waaruit de wereld gezien wordt. Het ik van de kunstenaar speelt ook een doorslaggevende rol in de presentatie Now is not the right time van fotograaf Peter Pflügler. Zijn werk is op autobiografische gegevens gebaseerd. Toch is de fotograaf niet echt het centrum van waaruit alles gezien en beoordeeld wordt. Het zijn meer de gebeurtenissen die hem ertoe aangezet hebben een persoonlijk verhaal te vertellen, meer als observator (dat ben je als fotograaf natuurlijk sowieso) en als degene die het verhaal ondergaat, dan als middelpunt. Verlatenheid, rouw, liefde, stilte en geborgenheid zijn sterk aanwezig in zijn uiterst sfeervolle foto’s.
De KABK kent een Master Nonlinear Narrative – met overigens andere uitgangspunten – maar in feite zijn de presentaties van kunstenaars als Yiu, Palframan, Hui en Pflügler voorbeelden van non-lineaire verhalen, en zij zijn niet de enige voorbeelden. Andere goede voorbeelden zijn de presentaties van Anna Hijmans, Wumen Ghua en Jakob Ganslmeier (1990). In Hijmans’ installatie Where is Simon? word je als bezoeker zelf onderdeel van de installatie. Het huis waarin je je bevindt herbergt allerlei verrassingen en heeft een eigen persoonlijkheid. Het licht melancholieke verhaal is dat Simon zijn huis verlaten heeft en in een jakhals is veranderd, maar dat het huis hevig naar hem terugverlangt. Er zit symboliek en een zekere raadselachtigheid in de installatie en je kunt je als bezoeker afvragen of het huis nog wel te troosten is.
Wumen Ghua neemt je met haar schilderkunst mee naar het land van haar geboorte Binnen-Mongolië, tegenwoordig onderdeel van China. Het gebied kent een bewogen geschiedenis in de 20ste eeuw, liggend bij de grenzen met Mongolië en Rusland. Er is tijdens de Japanse bezetting van het gebied in de Tweede Wereldoorlog zwaar slag geleverd en hun verliezen ter plekke hebben de Japanners uiteindelijk doen besluiten om de as Tokyo-Berlijn niet te realiseren via Siberië, maar via Zuidoost-Azië en toenmalig Nederlands Indië. In haar presentatie It is another River that I seek laat Wumen Ghua aspecten zien van die bijna vergeten historie, waarbij niet alleen de feiten maar ook de mythologie en culturele definiëring van het gebied een rol spelen. Bovenal gaat het echter om een mooie serie geïnspireerd geschilderde werken.
Actueel en intrigerend is de presentatie van Ganslmeier Thread over de recente geschiedenis van de islamterrorist Jihadi John, een onderzoek dat hij deed in nauwe samenwerking met een ex-terrorist van de Hofstadgroep. Uitgewerkte gesprekken met de ex-radicaal worden gecombineerd met een bijzondere verzameling van geënsceneerde foto’s, intrigerende details en vooral lege, troosteloze Engelse straten. Ganslmeier laat het bloed en het directe geweld buiten beeld, maar het totaal geeft wel een idee van vervreemding van de dagelijkse omgeving waarin symboliek doorschemert voor wie het wil zien. Onopvallende maar toch intrigerende beelden die een soort giftige grond vormen waarin de radicalisering zijn voeding vindt.
Alles bij elkaar is het niet mis wat deze graduates te vertellen hebben en hoe zij het vertellen. Het is te hopen dat deze en andere kunstenaars die dit jaar hun diploma uitgereikt krijgen, hun weg weten te vinden in de jungle van het kunstenaarsbestaan en zich niet van de wijs laten brengen door nevenzaken. Als de KABK en haar docenten daaraan hebben bijgedragen, ondanks Corona en de binnenshuise cultuurproblemen, dan kunnen ze daar in ieder geval trots op zijn. Maar voorlopig is het allereerst aan de kunstenaars om trots te zijn na dit Coronajaar
Nu je toch tot hier gekomen bent: blijf op de hoogte en neem een abonnement (zie rechtsboven op deze pagina)
(Klik op de plaatjes voor een vergroting)
(Alle links openen in een nieuw tabblad)
Bertus Pieters
Klik hier voor meer plaatjes: https://villanextdoor2.wordpress.com/2021/07/12/art-in-corona-times-81a-graduation-show-2021-royal-academy-of-art-kabk-the-hague/
Zie ook: https://jegensentevens.nl/2021/07/kabk-graduation-show-the-female-gaze-cannot-be-overlooked/
https://www.metropolism.com/nl/reviews/44087_graduation_shows_2021_kabk_the_hague
http://www.lost-painters.nl/eindexamen-expositie-kabk-den-haag-2021
VILLA LA REPUBBLICA IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR EVENTUELE ADVERTENTIES OP DEZE PAGINA!!
Villa La Repubblica 
Hoi Bertus,
Veel dank voor het stuk over de kabk en het verslag van de eindexamenshow!!!! Weer superinformaties en goed geschreven.
Ik ben sinds een paar weken in Spanje in de binnenlanden van Castellon waar ik, na een korte stop in Barcelona (goeie expo in het CCCB gezien: science friction !), weer de hele zomer op mijn ondertussen bijna traditionele residency in the middle of nowhere. Lekker aan het werk. En super dat ik zo toch iets van de kabk expo heb kunnen zien. Zit inderdaad zo te zien interessant werk bij!
Een fijne zomer en hopelijk weer tot ziens in de herfst.
Hartelijke groet, Tanja
>
LikeLike
Bedankt Tanja! Heb een mooie tijd daar en tot in de herfst!
LikeLike
Dag Bertus, wat een goed en mooi en zeer overzichtelijk stuk weer. Groet, Michiel
LikeLike
Dank, Michiel!
LikeLike