Tovenaars bestaan nog! Robin Rhode; Museum Voorlinden, Wassenaar
Was het een sensatie toen men ooit, verschrikkelijk lang geleden, uitvond dat je door een teken op een ondergrond achter te laten – op een rots, op een boombast, in een grot – aan een ander een boodschap kon doorgeven? Waarschijnlijk niet. De wereld kende toen nog geen hypes, zoals we die nu vrijwel wekelijks te verstouwen krijgen. Bovendien, wat voor boodschappen hadden die mensen elkaar dan te vertellen? Ongetwijfeld lag er een vorm van territoriumdrang aan ten grondslag. Daar stond tegenover dat zo’n teken aan de wand ook een complete spirituele wereld kon oproepen. Daar waren ze toen, ooit, verschrikkelijk lang geleden, na verloop van tijd – of misschien wel meteen – achter gekomen. Het maken, en daarmee het oproepen van een beeld, was zonder meer een vorm van magie. Iedereen werd erdoor betoverd, want de gemeenschappen waren klein en hecht in een harde en onberekenbare wereld. Waarschijnlijk nam iedereen er ook aan deel, want ‘iedereen’ dat waren er niet zo gek veel.
In feite is die magie van het beeld er nog steeds. Dat wil zeggen: de magie is er nog steeds, maar de betovering is verdwenen. Bij een dagelijkse overdaad aan beelden is het als bij dagelijks brood: je proeft er het graan niet meer in. In galeries en musea is dat anders. Die zijn er voor de magie van en betovering door het beeld, maar daar is de verveelde moderne mens dan aan het darren en vraagt zich quasikritisch af of hij/zij wel voldoende betoverd wordt, of het elders niet betoverender was, of het volgende kunstwerk dan misschien wel als een ongehoord toverwoord werkt, of dat het best wel mooi is maar niet veel meer. Je wil tenslotte waar voor je duurverdiende centen.
Met dat betoveren zou het werk van de Zuid-Afrikaanse en in Duitsland woonachtige kunstenaar Robin Rhode (1976), nu te zien in Museum Voorlinden, geen enkele moeite moeten hebben, zo onweerstaanbaar direct als het is. En toch heeft het iets vreemds om datzelfde onweerstaanbare, directe werk dat om openbaarheid schreeuwt, te gaan zien tegen betaling van een behoorlijk bedrag, in zalen waar de geplande esthetiek je tot beschaafde aandacht dwingt, en waar de kunstwerken uiteindelijk bij elkaar zijn gebracht als soorten in een dierentuin. Sinds die eerste magische beeldexperimenten van de menselijke soort is het dan nu zóver gekomen. Toch is het ontegenzeggelijk een fraaie tentoonstelling daar in het welhaast paradijselijke Voorlinden.
Rhode werkt min of meer als die verre, verre voorouders. Hij gaat uit van het tekenen op een muur, niet als ongeziene straatspuiter, maar schijnbaar om de mensen in de straat weer iets terug te geven van de betovering van het beeld – dat waar kunst toch goeddeels over gaat – en uiteraard om zijn eigen ideeën te laten zien. Een vleugje territoriumdrang en de spirituele wereld van tekens aan de wand dus, niet vanuit de consumentistische idee dat ‘jij’ als kijker ‘dit óók kan’, maar vanuit de meer democratische gedachte dat je als kijker deelneemt aan het werk, puur door zijn aantrekkingskracht.
Rhode’s werk is naast tekenen op de muur ook gebaseerd op performance. Hij werd bekend met foto’s en filmpjes waarin er steeds interactie is tussen een tekening op een muur of op de grond, en een of meerdere personen. Het is niet onwaarschijnlijk dat beeld en actie oorspronkelijk ook bij elkaar hoorden in de eerste beelden die mensen schiepen. Wat dat betreft is Rhode dus ook aan de basis begonnen.
Enige werken die nu in Wassenaar te zien zijn, werden begin vorig jaar – vlak voor de Coronacrisis – ook al tentoongesteld in Amsterdam in een heel bescheiden solopresentatie. Het gaat om de fotoseries Lantern en Tree of Life (beide uit 2019), werken die Rhode maakte in Jericho in Palestina. De noodlijdende historische ruïnes in het met moeite voortmodderende Palestina waren blijkbaar een goede uitdaging voor hem om een aantal werken te maken die met zinsbegoochelende gratie heden en verleden in verbeelding op laten gaan. Menig kunstenaar zou zich te buiten gaan aan het aanklagen van de huidige toestand in de Palestijnse gebieden, desnoods voorzien van een historisch sausje om aan de hedendaagse gelaagdheidseis te voldoen. Daar is niets op tegen maar Rhode is uit ander hout gesneden. Als Zuid-Afrikaan weet hij maar al te goed hoe onrecht en vernedering aanvoelen, en zijn strategie is blijkbaar geworden om daar doorheen te kijken met een licht absurdistische blik en met de esthetiek die altijd op de achtergrond blijft spelen. Opvallend in beide werken zijn de theatrale houdingen van de personages. Hun choreografie neemt het op tegen de groei van de tekeningen op de muren. De Palestijnse werken zijn een nieuw hoogtepunt in Rhode’s oeuvre, maar er gebeurt meer in zijn werk. Het laat ook zien dat zijn Zuid-Afrikaanse ballast niet alleen maar ballast is, maar dat hij er ook mee terecht kan in andere delen van de wereld. Sowieso stromen veel zaken op het gebied van heden, geschiedenis, filosofie, kunsthistorie en muziek samen in Rhode’s werk, echter zonder dat hij ermee in zijn werk te koop loopt. Dat kan ook niet, want het beeld zelf en de verbeeldingskracht die het bij de kijker stimuleert, zijn bij hem uiteindelijk steeds het belangrijkste, en zijn steeds zo eenvoudig mogelijk van idee.
In een aantal recente werken op papier van Rhode is de mens opvallend afwezig. In Faces of Trees (2018-2021), Blocks of Flats (2019-2020), Crystal Sea (2020) en Tree of Life (2020) is geen mens te zien. Ze fungeren echter als decors waarlangs je je als kijker beweegt in je eigen onbewuste choreografie. Als kijker ben je de mens in de compositie. In deze recente werken komen ook weer een aantal zaken samen die steeds voorkomen in Rhode’s werk: een uiterst eenvoudige idee, vormen van symboliek die je kunt aanvoelen zonder dat je het fijne er precies van hoeft te weten, een geometrie die verder strekt dan de zakelijke weergave van geometrische figuren, de esthetiek van stilering tegenover de realiteit, waarbij je als kijker in deze werken zelf de realiteit vertegenwoordigt. Het idee van de levensboom kwam al voor in de eerdergenoemde fotoserie Tree of Life. In de samengestelde tekening met dezelfde titel sta je zelf voor de reusachtige boom. De boom is gestileerd doordat Rhode met sjablonen en spuitverf heeft gewerkt. De boom met zijn dikke, met lijnen in elkaar gedraaide stam licht op tegen een donkere achtergrond. Het kan om een donkere muur gaan, het kan de nacht zijn of een donkere, innerlijke droomwereld. De bladeren lichten pas op wanneer zij van de boom vallen, hangend in de kroon zijn zij nog donker. De impact van het werk is eigenlijk pas echt te zien wanneer bezoekers naar de boom staan te kijken. Dat is opvallend, want normaal is het eigenlijk alleen maar irritant wanneer bezoekers je het zicht ontnemen op een kunstwerk in een museum of galerie. Crystal Sea heeft dezelfde donkere, dromerige sfeer.
De tentoonstelling biedt een afgewogen overzicht van Rhode’s werk van de afgelopen twee decennia, vanaf de ontwapenende houtskooltekeningen uit 2000 tot aan Cape of Storms uit 2021, een werk dat qua inhoud en uitvoering een beetje eenzaam staat tussen de andere werken, maar daarom misschien weer een nieuw aanknopingspunt biedt voor de toekomst. Daar tussenin zijn fotowerken te zien, stop-motionfilms en installaties. Rhode’s kracht ligt echter vooral in het voortoveren van een beeld dat in al zijn breekbare absurditeit en esthetiek in staat is het hoofd te bieden aan een hoop ellende, zonder die te ontkennen. Als de kunstenaars van duizenden jaren geleden laat Rhode tekens achter, boodschappen die het voorstellingsvermogen van de kijker onweerstaanbaar aanspreken en een onvermoede spirituele wereld openen. Je kunt eigenlijk alleen maar constateren dat tovenaars nog steeds bestaan, en Rhode is er een.
Nu je toch tot hier gekomen bent: blijf op de hoogte en neem een abonnement (zie rechtsboven op deze pagina)
(Klik op de plaatjes voor een vergroting)
(Alle links openen in een nieuw tabblad)
Bertus Pieters
Zie voor meer plaatjes: https://villanextdoor2.wordpress.com/2021/09/08/art-in-corona-times-83-robin-rhode-museum-voorlinden-wassenaar/
https://www.npostart.nl/nu-te-zien/29-05-2021/AT_2161325
VILLA LA REPUBBLICA IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR EVENTUELE ADVERTENTIES OP DEZE PAGINA!!
Villa La Repubblica 